12 μίλια: Τρικυμία στο Αιγαίο και τρικυμίες εν κρανίω

του Βασίλη Σαμαρά

Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία, φυλ. 283, στις 12/11/1994)

Και πλησιάζει, λοιπόν, η 16^η Νοεμβρίου, ημέρα που μπαίνει σε εφαρμογή η νέα Διεθνής Σύμβαση για το Δίκαιο των Θαλασσών και η στάση της αστικής μας τάξης και των εκπροσώπων της δείχνει πως μάλλον απεύχονταν μια εξέλιξη που, εκ πρώτης τουλάχιστον όψεως, της δίνει τη δυνατότητα να επεκτείνει την κυριαρχία της. Ας δούμε όμως πώς μπαίνει το ζήτημα.

Τα χωρικά ύδατα και η επέκταση της κυριαρχίας μιας χώρας στη θάλασσα που την περιβάλλει. Από τα τρία μίλια που ήταν παλιότερα (το βεληνεκές των κανονιών (επεκτάθηκε κατ’ αρχήν στα έξι και στη συνέχεια στα δώδεκα μίλια (και ορισμένες χώρες περισσότερο). Με το ζήτημα συνδέονται πολλά και πολλών ειδών προβλήματα. Θα σταθούμε σύντομα σε ορισμένα που ενδιαφέρουν άμεσα.

Πρώτον, για το αν το δικαίωμα αυτό ισχύει και για τα νησιά. Και το διεθνές δίκαιο αλλά και οποιαδήποτε άποψη δικαίου ορίζει ότι και οι κάτοικοι των νησιών έχουν δικαίωμα στην ασφάλεια τόσο όσο τουλάχιστον και οι κάτοικοι ενός ηπειρωτικού χώρου.

Δεύτερον, το ζήτημα των ανοιχτών θαλασσών, της ελεύθερης διέλευσης και επικοινωνίας. Για τους ίδιους λόγους αμφισβητείται το δικαίωμα μιας χώρας να μετατρέπει (με την επέκταση των χωρικών υδάτων) σε κλειστή θάλασσα που μέχρι τότε ήταν ανοιχτή. Σε σχέση και με το προηγούμενο χρειάζεται να σημειώσουμε τη στάση των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων που όπως πάντα δεν υπαγορευόταν από καμιά αντίληψη δικαίου αλλά από τα συμφέροντά τους και μόνο. Οι ιμπεριαλιστές, έχοντας μια τάση να αλωνίζουν με τα πολεμικά τους όλο τον κόσμο και να σπέρνουν με βάσεις τους ωκεανούς είχαν μια διπλή στάση. Από τη μια αμφισβητούσαν (και συνεχίζουν) το δικαίωμα των μικρότερων χωρών στις αιγιαλίτιδες ζώνες τους και από την άλλη φροντίζουν να επεκτείνουν τη δική τους κυριαρχία.

Ως προς την περίπτωσή μας. Το όλο ζήτημα χαρακτηρίζεται από το συνολικό (εδώ και πολλά χρόνια) ανταγωνισμό ανάμεσα στις αστικές τάξεις Ελλάδας και Τουρκίας, για τον κυρίαρχο ρόλο στην περιοχή, που ήδη έχει εκφραστεί σε πολλά μέτωπα και πεδία (Κύπρο, Αιγαίο, Θράκη κ.λπ.).

Στο πλαίσιο αυτό ακολουθείται και από τις δύο πλευρές μια επιθετική πολιτική, με εντονότερη στη συγκεκριμένη περίπτωση (λόγου και συσχετισμού) την επιθετικότητα της τουρκικής πλευράς. Μια επιθετικότητα που μέσα από προκλήσεις, παραβιάσεις κ.λπ. έχει φτάσει σε πρωτοφανή για τα διπλωματικά δεδομένα επίπεδα, δηλαδή τις ανοιχτές απειλές πολέμου από τα πιο επίσημα χείλη (Τσιλέρ κ.ά.).

Όσον αφορά τους ιμπεριαλιστές, τροφοδοτούν ελέγχοντας (και αντίστροφα) τον ανταγωνισμό, ενισχύουν τους εξοπλιστικούς ανταγωνισμούς που γονατίζουν τις οικονομίες των δύο χωρών και γενικά χρησιμοποιούν την παλιά συνταγή του «διαίρει και βασίλευε» για να διαιωνίζουν την κυριαρχία τους στην περιοχή.

Είναι φανερό ότι το ζήτημα είναι πολύ σοβαρό και ανάλογη θα πρέπει να είναι η αντιμετώπισή του. Πριν πούμε οτιδήποτε άλλο, ωστόσο, θεωρούμε αναγκαίο να δούμε το πώς αντιμετώπισε το όλο ζήτημα η αστική τάξη και οι πολιτικοί της εκπρόσωποι. Έχουμε την άποψη ότι ακόμα και αν βλέπαμε το ζήτημα με αστικά κριτήρια θα ήταν λίγο να πούμε πως έδειξε τη μέγιστη ανεπάρκεια, ανικανότητα και έλλειψη στρατηγικής. (Αυτό πια!) Αυτό που είδαμε να κυριαρχεί ήταν μια ανευθυνότητα που άγγιζε τα επίπεδα της παράνοιας. Πολύ σύντομα εδώ μια και τα έχουμε αναλύσει επανειλημμένα. Η «ηγεσία μας» είχε (θα ‘πρεπε να έχει) πλήρη επίγνωση της ύπαρξης αλλά και της σημασίας που έχει το μέτωπο με την Τουρκία. Θα ‘πρεπε ακόμα να έχει επίγνωση σχετικά με το ποιους εθνικιστικούς παροξυσμούς θα ξυπνούσε στα Βαλκάνια η κατάρρευση των προηγούμενων καθεστώτων. (Πώς να ‘χει αφού και η ίδια «προσεβλήθη» από την ασθένεια). Και βεβαίως «θα πήγαινε πολύ» να περιμένουμε απ’ αυτήν να εκτιμήσει στις πραγματικές του διαστάσεις το παιχνίδι που θα άνοιγαν οι ιμπεριαλιστές στην περιοχή. Αυτό που έκανε ήταν να καβαλήσει το καλάμι και να εφορμήσει για την «κατάκτηση» των Βαλκανίων. Στο σύνολό τους τα αστικά κόμματα (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΠΟΛΑ, ΣΥΝ) τροφοδότησαν το ντελίριο του εθνικισμού, χρησιμοποιώντας όλα τα μέσα έως και τα μυστικά κονδύλια του υπουργείου Εξωτερικών, δια των οποίων εξαργύρωνε την εθνικοφροσύνη της η «ελεύθερη και αδέσμευτη δημοσιογραφία». (Και βεβαίως αναδείχτηκε σε «ηγέτη» ο Αντωνάκης). Αποτέλεσμα, άνοιγμα των μετώπων σε όλο το μήκος των βόρειων συνόρων. Με Αλβανία και ΠΓΔΜ, δηλαδή σε περιπτώσεις που στις συγκεκριμένες συνθήκες είχε όλες τις δυνατότητες να κλείσει και μάλιστα με δικούς της όρους. Ακόμη και με Βουλγαρία, που κι εκεί είχε αυξημένες δυνατότητες, το ζήτημα οδηγήθηκε σε μια σχέση ασταθούς ισορροπίας και όπου οι επικίνδυνες εκδοχές (ιδιαίτερα σε περίπτωση κρίσης) είναι πάντα πιθανές.

Φυσικά ήρθε το πλήρωμα του χρόνου και βρέθηκε μπροστά στο υπ’ αριθμόν 1 μέτωπο (ή μήπως δεν θα ‘πρεπε να έχει προβλέψει τι έμελλε να γίνει ενόψει της 16^ης Νοεμβρίου 1994;). Πανικόβλητη μπροστά στο -πραγματικά- κρίσιμο ζήτημα, αντέδρασε σπασμωδικά. Έτσι, από τη μια είχαμε ένα είδος στροφής στο ρεαλισμό (όσον αφορά τα άλλα βαλκανικά μέτωπα) παραγόντων του συστήματος, αλλά από την άλλη, τις ασκήσεις στο Αιγαίο και τον «ενιαίο αμυντικό χώρο» που σε συνδυασμό με αντίστοιχες τουρκικές ανεβάζουν την ένταση στην περιοχή.

Ταυτόχρονα είχαμε την μετάθεση της επικύρωσης της διεθνούς συνθήκης από τη Βουλή για την άνοιξη, σε μια προσπάθεια να αποφευχθούν τα χειρότερα. Δηλαδή, είτε μια ανοιχτή υποχώρηση είτε μια πρόκληση κρίσης, σε συνθήκες μάλιστα που όλοι οι ιμπεριαλιστές υποστηρίζουν θέσεις αντίθετες με τις ελληνικές. Όμως συνέπειες υπάρχουν έτσι κι αλλιώς. Χωρίς να υποστηρίζουμε ότι αυτή τη στιγμή (από πολύ πριν θα ‘πρεπε) θα μπορούσε να γίνει κάτι διαφορετικό, αυτή η κίνηση δίνει εκ των πραγμάτων «πόντους» στις τουρκικές απαιτήσεις. Όμως έστω. Θα ‘λεγε κανείς ότι έστω την τελευταία στιγμή, δείχνουν να κατανοούν κάποιες στοιχειώδεις (του πολιτικού «νηπιαγωγείου») πολιτικές (και στρατιωτικές) αρχές. Ότι δεν ανοίγει κανείς πολλά μέτωπα και ότι προπάντων όταν έχει ένα κύριο μέτωπο υποτάσσει σ’ αυτό όλα τα άλλα. Αμ δε! Ο τραγέλαφος έχει και συνέχεια. Αναφερόμενοι παλιότερα στη στροφή στο «ρεαλισμό» των αστών παραγόντων, εκφράζαμε τη δυσπιστία μας στο κατά πόσο θα έχει πραγματική συνέχεια με βάση τη φύση και το χαρακτήρα της αστικής μας τάξης και των εκπροσώπων της. Ήδη υπάρχουν οι πρώτες σοβαρές ενδείξεις περί του πράγματος. Ενόψει, λέει, του ζητήματος της προεδρίας, των πιθανών εκλογών και του επικρεμάμενου «πολιτικού κόστους» στα δυο μεγάλα αστικά κόμματα ισχυροποιούνται οι τάσεις που δεν θέλουν να προχωρήσει το κλείσιμο των ζητημάτων με ΠΓΔΜ και με Αλβανία «τώρα»! (Η ΠΟΛΑ έτσι κι αλλιώς σ’ αυτή τη «θέση» βασίζει την ύπαρξή της).

Όχι δεν πρόκειται για ομαδική παράκρουση. Πρόκειται για τον τρόπο που αντιλαμβάνονται οι αστοί τη σχέση εθνικού και «πολιτικού» κόστους, πρόκειται για το άκρον άωτον του τυχοδιωκτισμού. Μαθητευόμενοι μάγοι του χειρότερου είδους παίζουν με τις τύχες του λαού και της χώρας με μια ανευθυνότητα αφόρητη και εξοργιστική.

Όσον αφορά την άποψή μας για το ζήτημα. Όπως ήδη αναφέραμε και με βάση το διεθνές δίκαιο αλλά και το πώς από τη μεριά μας αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα, κάθε χώρα (συνεπώς και η Ελλάδα) δικαιούται να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα, σε συνδυασμό με ότι αυτό δεν φτάνει μέχρι του να μετατρέψει το Αιγαίο σε κλειστή θάλασσα, σε «ελληνική λίμνη». Το πώς και τι, αυτό θα μπορούσε να διευθετηθεί, σε βάση αρχών δικαίου και συνεννόησης, αν υπήρχαν ορισμένες προϋποθέσεις. Αν δεν επενέβαιναν και κυριαρχούσαν οι ιμπεριαλιστές, αν δεν δημιουργούσαν και υποδαύλιζαν εντάσεις για να μπορούν να αλωνίζουν σε θάλασσες και σε στεριές. Αν δεν κυριαρχούσαν στις δυο χώρες αστικές κλίκες με επεκτατικές εθνικιστικές βλέψεις. Αν δεν αντιμετωπίζονταν τα ζητήματα μέσα από το πρίσμα του σοβινισμού που κυριαρχεί τα τελευταία χρόνια, αλλά μέσα από το πνεύμα φιλίας και συνεργασίας των λαών, πάνω από σύνολα και θαλάσσιες διαχωριστικές γραμμές.

Αυτές οι επισημάνσεις δείχνουν και τα μέτωπα στα οποία έχουμε να παλέψουμε για τη λύση και αυτού και άλλων προβλημάτων με κριτήριο τα πραγματικά συμφέροντα των λαών και όχι των ιμπεριαλιστών.