Κρίσεις και συγκρίσεις

Θεματικές: Κείμενα του Βασίλη Σαμαρά - Ουκρανία

Πολλοί αριστεροί και γενικότερα προοδευτικοί άνθρωποι καταφέρονται συχνά -και δικαίως ενάντια- στα άθλια προπαγανδιστικά δημοσιεύματα των δυτικών ΜΜΕ αλλά και παρόμοιων δηλώσεων πολιτικών παραγόντων. Ανάμεσά τους και ο υπογραφόμενος που κάθε τόσο νιώθει την ανάγκη να απαντήσει στα όσα εξοργιστικά βλέπουν το φως της δημοσιότητας.

Ταυτόχρονα και με βάση το ότι στο όνομα της «ελευθερίας της πληροφόρησης» έχει στην ουσία απαγορευτεί η πρόσβαση στα δημοσιεύματα της άλλης πλευράς, δεν υπάρχει η δυνατότητα να δούμε ποια είναι η αντιμετώπιση του ζητήματος και από μεριάς της.

Από τα λίγα ωστόσο που «διαρρέουν» μπορούμε να συνάγουμε το συμπέρασμα πως και εκεί τα πράγματα είναι ίδια αν όχι χειρότερα. Αφορμή για το παρόν σημείωμα, δηλώσεις Ρώσου παράγοντα, που, ούτε λίγο ούτε πολύ, υποστηρίζει ότι η Ρωσία θα μπορούσε να εξαφανίσει την Ουκρανία με πυρηνικά αλλά δεν το έπραξε λόγω «μεγαλοψυχίας».

Περισσότερο από οργή ένιωσα κατάπληξη. Αναρωτιόμουνα ποια άβυσσος μπορεί να υπάρχει στην ψυχή αυτού του ανθρώπου ώστε να εκστομίζει με άνεση τόσο φρικαλέες απόψεις. Να τη θεωρήσουμε σαν μεμονωμένη και ακραία περίπτωση; Ακραία ίσως, μεμονωμένη όχι.

Λιγότερο ακραίες αλλά σε παραπλήσιο κλίμα υπήρξαν και άλλες δημόσιες δηλώσεις Ρώσων παραγόντων. Λίγες είναι αλήθεια, αλλά που θα μπορούσε να είναι και περισσότερες αν για τους γνωστούς λόγους δεν είχαμε περιορισμένη πρόσβαση στο ρωσικό περιβόλι.

Αλλά ας προχωρήσω στην ουσία του πράγματος. Τέτοιου είδους φαινόμενα μόνο τυχαία δεν είναι είτε στη Δύση τα συναντάμε είτε στην Ανατολή. Η διαμόρφωση της Ρωσίας σε ιμπεριαλιστική δύναμη είναι που γεννάει και τρέφει τέτοιες αντιλήψεις, είναι η ίδια που αναδείχνει στο προσκήνιο τέτοιου χαρακτήρα παράγοντες.

Ακόμη περισσότερο η απόφασή της να ξεκινήσει έναν πόλεμο που ήδη μετρά χιλιάδες νεκρούς είναι που οδηγεί στην παραπέρα εξαχρείωση.

Οι αρρωστημένοι και οι επιτήδειοι

Ας περάσω όμως και στην άλλη πλευρά. Το ότι η καταδίκη τέτοιου χαρακτήρα δηλώσεων και συμπεριφορών είναι παραπάνω από αναγκαία, είναι κάτι που δεν χωράει συζήτηση.

Μόνο που ορισμένοι στη Δύση το πάνε ακόμα παραπέρα. Έτσι εμφανίζονται κάποιοι που επιχειρούν να συνδέσουν αυτές τις συμπεριφορές και γενικότερα τη ρωσική πολιτική με τα χαρακτηριστικά του ρωσικού λαού. Του «καθυστερημένου», του «βάρβαρου», που ανέχεται τον Πούτιν και δεν τον ανατρέπει. Αναμφίβολα πρόκειται για αρρωστημένες αντιλήψεις αρρωστημένων ατόμων που ζήτημα είναι αν αξίζει να ασχοληθεί κανείς με αυτούς και τις απόψεις τους. Υπάρχουν όμως και οι επιτήδειοι.

Είναι εκείνοι που επιχειρούν να συνδέσουν την πολιτική, τις κινήσεις και τη «φιλοσοφία» της σημερινής Ρωσίας με το σοσιαλιστικό της παρελθόν και -σιγά μην το παρέλειπαν- με τα χαρακτηριστικά που κληρονόμησε από τον… Στάλιν. Αυτό που όχι από άγνοια παραλείπουν, είναι ότι ο σοσιαλισμός έχει εδώ και δεκαετίες ανατραπεί και πως η Ρωσία έχει μετατραπεί σε μία καπιταλιστική ιμπεριαλιστική χώρα. Μία μεταβολή που οι ίδιοι χειροκρότησαν με ενθουσιασμό.

Μία αναγκαία υπενθύμιση

Θα μπορούσα να πω πολλά για όλα αυτά. Θα περιοριστώ στο να αναφερθώ σε ένα γεγονός που συνέβη πολλά χρόνια πριν.

Έτσι σαν «υπενθύμιση» στους μεν Ρώσους παράγοντες και σαν απάντηση σε δυτικούς επιτήδειους. Αναφέρεται σε αυτό ο Ζαν Ελλενστέιν στο έργο του «Ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης».

Το 1945 τα σοβιετικά στρατεύματα μπαίνουν στη Γερμανία. Οι σοβιετικοί στρατιώτες που είχαν ζήσει τις χιτλερικές φρικαλεότητες μπαίνουν σε αυτήν με ανάμεικτα συναισθήματα, όπως αναφέρει. Μεταφέρει μάλιστα ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από κείμενο του συγγραφέα Ιλία Ερενμπουργκ.

«Οι μεραρχίες και οι στρατιές δεν προελαύνουν μοναχές τους προς το Βερολίνο. Πάνε μαζί τους και τα χαρακώματα, οι κοινοί τάφοι, οι γεμάτες από πτώματα αθώων χαράδρες, τα κρεματόρια των στρατοπέδων συγκέντρωσης του Μαϊντάνεκ και τα δέντρα του Βιτέμπσκ όπου οι Γερμανοί κρέμασαν τόσους δυστυχισμένους. Τα μποτίνια, τα παπουτσάκια και τα σοσόνια των μικρών παιδιών που δολοφονήθηκαν στο Μαϊντάνεκ πορεύονται και αυτά προς το Βερολίνο…»

Το αν αυτό το κείμενο, πέρα από τη συγκίνηση που προκαλεί, τροφοδοτεί το μίσος προς το γερμανικό λαό και πριμοδοτεί τάσεις αντεκδίκησης, ας το κρίνει ο καθένας. Το ζήτημα είναι ότι αυτόν ακριβώς τον κίνδυνο επισήμαναν σε αυτό το κείμενο οι σοβιετικοί ιθύνοντες και ανάλογη υπήρξε η παρέμβασή τους.

Όπως σημείωσε ο «Ερυθρός Αστέρας» αναφέρει ο Ζαν Ελλενστέιν στις 9 Φλεβάρη του 1945 «Οφθαλμόν αντί οφθαλμού και οδόντα αντί οδόντος, λέει ένα παλιό απόφθεγμα. Αλλά δεν πρέπει να το παίρνουμε κατά γράμμα. Αν οι Γερμανοί λεηλάτησαν, αν βίασαν τις γυναίκες μας δεν έπεται πως πρέπει να κάνουμε και εμείς το ίδιο… Η εκδίκησή μας δεν είναι τυφλή, οργή μας δεν είναι παράλογη».

Στο ίδιο πνεύμα στην «Πράβντα» στις 18 Απρίλη δημοσιεύτηκε άρθρο με επικρίσεις κατά του Ερενμπουργκ και με τίτλο «Ο σύντροφος Ερενμπουργκ απλοποιεί πολύ τα πράγματα». Υπογραφή Αλεξαντρόφ. Αργότερα ο ίδιος ο Ερενμπουργκ αναφέρει πως ο πραγματικός συντάκτης αυτού του άρθρου ήταν ο ίδιος ο Στάλιν.

Και όμως υπήρξε

Ένας «άλλος κόσμος». Με μία ηγεσία που δεν παζαρεύει τις αξίες της ούτε στις πιο δύσκολες συνθήκες. Που δεν αποδέχεται μήτε καν να κάνει «τα στραβά μάτια» απέναντι σε πιθανά εκδικητικά ξεσπάσματα της απόλυτα δικαιολογημένης οργής του σοβιετικού λαού και των στρατιωτών του.

Πόσο παράταιρα αλήθεια ηχούν σήμερα όλα αυτά;

Πόσο «ξένα», πόσο «ακατανόητα» σε σχέση με τη βαρβαρότητα που επιβάλλει η κυριαρχία του καπιταλιστικού ιμπεριαλιστικού συστήματος σε όλες τις εκφράσεις της ζωής των ανθρώπων;

Πόση «απόσταση», αλήθεια, μας χωρίζει πλέον από αυτό τον «άλλο κόσμο»;

Ιδιαίτερα τις νεότερες γενιές που οι εμπειρίες τους περιορίζονται στις συνθήκες που έχουν διαμορφώσει η κυριαρχία του συστήματος.

Του κυνισμού, του αμοραλισμού, της περιφρόνησης της ίδιας της ανθρώπινης ζωής.

Της συστηματικής προσπάθειας να εμπεδωθούν αυτά ως αξίες που ανήκουν και εκφράζουν τη «φυσική τάξη πραγμάτων».

Όντως η απόσταση είναι μεγάλη.

Μόνο που πρόκειται για την απόσταση που είναι αναγκαίο, που οφείλουμε και μπορούμε να διανύσουμε.

Αλλά αυτό είναι μία άλλη συζήτηση.

Βασίλης Σαμαράς