«Πολιτιστικά εκτρώματα»

Θεματικές: Κείμενα του Βασίλη Σαμαρά - Ουκρανία

Στρεβλώσεις

Αναμφίβολα το κύριο ζήτημα και αυτό που πάνω απ’ όλα μας απασχολεί είναι η τραγωδία που εκτυλίσσεται στο έδαφος της Ουκρανίας. Υπάρχουν ωστόσο και κάποιες ιδιαίτερες πλευρές που εμφανίζονται στο φόντο του κυρίως δράματος. Κάτι σαν «παράπλευρες απώλειες» αυτού του πολέμου, όχι άμεσα αιματηρές σαν αυτές που προκαλούνται στα πεδία των μαχών αλλά με σοβαρή επίδραση στα τεκταινόμενα και στα όσα μέλλεται να ακολουθήσουν.

Από τα κυριότερα και αυτό που αναφέρεται σαν «πρώτη απώλεια» ενός πολέμου είναι ο θάνατος της αλήθειας. Η παγίδευση της πληροφόρησης καθώς η κάθε πλευρά το μόνο που δεν μεταδίδει είναι η αλήθεια αλλά το κάθε λογής ψέμα, αρκεί να υπηρετεί την πολιτική και τους στόχους της.

Ταυτόχρονα έχουμε το φαινόμενο στον κατακλυσμό της «πληροφόρησης» που χαρακτηρίζει τη σύγχρονη εποχή να εξαφανίζεται η πραγματική πληροφορία. Ετσι ώστε την πραγματική πληροφορία, την αλήθεια, να χρειάζεται να την αναζητά κανείς διυλίζοντας το άπειρο πλήθος των ψεύτικων «πληροφοριών» με πάντα υπαρκτή την πιθανότητα να μην το καταφέρνει.

Από κοντά και η στρέβλωση, η «θανάτωση» των πραγματικών ανθρώπινων αξιών. Της ελευθερίας, των ανθρώπινων δικαιωμάτων, του ανθρωπισμού, της διάκρισης του άδικου από το δίκαιο, της δημοκρατίας, της ανεξαρτησίας, ακόμη και της απλής λογικής.

Αναπόφευκτες, θα ‘λεγε κανείς, οι συνέπειες ενός πολέμου και ιδιαίτερα όσον αφορά τη συμπεριφορά των εμπόλεμων. Μόνο που υπάρχουν και κάποιοι τρίτοι που συστηματικά τροφοδοτούν αυτές τις στρεβλώσεις. Θα μου πείτε και θα ‘χετε και δίκιο, πως αυτοί που εμφανίζονται ως «τρίτοι» δεν είναι καθόλου τρίτοι.

Στην πραγματικότητα πρόκειται για δυνάμεις που είναι άμεσα συνυπεύθυνες γι’ αυτή την τραγωδία, καθώς επί πολλά χρόνια διαμόρφωναν συνειδητά τους όρους που αναπόφευκτα θα οδηγούσαν σε αυτήν. Αυτό αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια αυτού του δράματος και στο οποίο θα χρειάζεται να επανερχόμαστε κάθε τόσο.

Θρασύτητα διαχωρισμών

Σ’ αυτό εδώ το σημείωμα θα ήθελα να σταθώ σ’ ένα φαινόμενο που πέρα από τα αισθήματα που προκαλεί ενέχει και μια ιδιαίτερη πολιτική σημασία. Πολλές φορές το τελευταίο διάστημα σε δηλώσεις παραγόντων της Δύσης, τοποθετήσεις διάφορων δημοσιολογούντων κ.λπ. γίνεται αναφορά στον, όπως χαρακτηρίζεται πλέον, «πολιτισμένο κόσμο», ο οποίος πολιτισμένος κόσμος είναι βέβαια ο κόσμος της Δύσης. Το εύλογο συμπέρασμα που βγαίνει είναι πως ο «άλλος κόσμος» θα πρέπει να θεωρείται «απολίτιστος». Αλήθεια, ποιες χώρες του κόσμου κατατάσσονται σ’ αυτήν ή εκείνη την πλευρά; Με ποια κριτήρια γίνεται η κατάταξη; Ποια «φιλοσοφία» καθρεφτίζει η διάκριση; Ποιους στόχους υπηρετεί;

Ας προσπεράσω την εξοργιστική θρασύτητα όσων εμπνεύστηκαν, χρησιμοποιούν και πλασάρουν έναν τόσο επαίσχυντο διαχωρισμό και ας προσπαθήσω να σταθώ στην ουσία του πράγματος.

Η πραγματική στόχευση

Αυτό που επιχειρείται είναι μια προσπάθεια συσπείρωσης στο Δυτικό μπλοκ όσο γίνεται περισσότερων δυνάμεων. Κρατικών, πολιτικών, οικονομικών, «πολιτιστικών». Μια προσπάθεια εκπορευόμενη βασικά από τις ΗΠΑ με συμβολή των ευρωπαίων ιμπεριαλιστών αλλά και κάθε λογής προθύμων κολαούζων. Δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει αυτό. Αν ανατρέξουμε στην ιστορία, θα συναντήσουμε έναν άλλο διαχωρισμό από τους ίδιους εμπνευστές και ο οποίος εμφανίστηκε στο προσκήνιο λίγο μετά τη λήξη του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου.

Τη διάκριση ανάμεσα στον «ελεύθερο κόσμο» και τον κόσμο των «ολοκληρωτικών» καθεστώτων. Ενα ιδεολόγημα που ήθελε να συγκαλύψει τον ταξικό πολιτικό χαρακτήρα της αντίθεσης. Με το άνοιγμα του δρόμου της καπιταλιστικής παλινόρθωσης στη Σ.Ε. και την ολοκλήρωσή της με τις ανατροπές του 1989-1991 πέρασε στο περιθώριο η ταξική αντίθεση και αναδείχτηκε με πιο εμφανή τρόπο η γεωστρατηγική διάσταση τής αντίθεσης ανάμεσα στις δύο πλευρές. Στο πλαίσιο που διαμορφώθηκε οι ΗΠΑ επιχείρησαν επανειλημμένα να συσπειρώσουν – σύρουν τους «εταίρους» τους απέναντι στους νέους εχθρούς.

Με το «αντιτρομοκρατικό» μέτωπο, με τη διάκριση ανάμεσα στα δημοκρατικά φιλελεύθερα καθεστώτα από τη μια και τα αντιδημοκρατικά, αυταρχικά από την άλλη. Τα αποτελέσματα ήταν κατώτερα των προσδοκιών τους. Οι Ευρωπαίοι ιμπεριαλιστές (και πολλές άλλες χώρες) όλο και διεύρυναν τις οικονομικές τους σχέσεις με τη Ρωσία και ιδιαίτερα στο ενεργειακό πεδίο. Οι συναλλαγές όλων με την Κίνα (ακόμη και των ίδιων των ΗΠΑ) αναπτύσσονταν ραγδαία παρά τις προσπάθειες και τις πιέσεις των ΗΠΑ να θέσουν κάποιους φραγμούς. «Χρειάζονταν» κάτι άλλο και πολύ πιο δραστικό.

Τα επίδικα σε συμπύκνωση

Η περίπτωση της Ουκρανίας προσφερόταν από κάθε άποψη για κάτι τέτοιο. Στην περίπτωσή της εμφανίζονται συμπυκνωμένα μια σειρά δεδομένα, οικονομικά, πολιτικά και με κρισιμότερο όλων το γεωστρατηγικό. Το να κερδιζόταν από τη Ρωσία θα αναβάθμιζε καίρια τη θέση της στην παγκόσμια διάταξη δυνάμεων. Το να πέρναγε στην πλευρά της Δύσης θα ολοκλήρωνε την περικύκλωση, περίσφιξη της Ρωσίας στα όρια της ασφυξίας, ενώ θα έφερνε τους αμερικανονατοϊκούς πυραύλους σε απόσταση αναπνοής από νευραλγικά ρωσικά κέντρα.

Το πρόβλημα επιτείνονταν από τη στάση της διεφθαρμένης ουκρανικής ολιγαρχίας που παλινδρομούσε ανάμεσα στις δυο κατευθύνσεις αδιαφορώντας πλήρως για τα πραγματικά συμφέροντα της χώρας και του λαού της. Σημείο καμπής η οργανωμένη από τη Δύση πραξικοπηματική ανατροπή του εκλεγμένου προέδρου Γιανουκόβιτς από το «Μαϊντάν» του 2014.

Το νέο καθεστώς και με εκτελεστικό όργανο τα οργανωμένα από τη Δύση φασιστικά τάγματα προχώρησε σε μια εκστρατεία βίαιης «ουκρανοποίησης» των ρωσόφωνων περιοχών καθώς και σε στρατιωτικές επιχειρήσεις ενάντια στους εξεγερμένους του Ντονέσκ και του Λουγκάνσκ. Το αποκορύφωμα ήρθε με τις διακηρύξεις του προέδρου Ζελένσκι ότι προτίθεται να «απελευθερώσει» (προφανώς ένοπλα) την Κριμαία και τις αυτονομημένες περιοχές, καθώς και η απόφαση για ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Ηταν οι θρυαλλίδες που οδήγησαν τη Ρωσία να εισβάλει στρατιωτικά στην Ουκρανία.

Alea jacta est

Ο κύβος ερρίφθη. Η ένοπλη σύγκρουση ανάμεσα στις δύο πλευρές ήταν πλέον γεγονός. Το ότι από τη μια μεριά βρίσκεται η Ρωσία και από την άλλη η Ουκρανία, δεν αναιρεί το ότι πίσω από τη δεύτερη συστρατεύονται και με πολλούς τρόπους οι ιμπεριαλιστές της Δύσης. Αυτές είναι που στηρίζουν αλλά και καθοδηγούν την ουκρανική πλευρά. Με τις κυρώσεις, τα οπλικά συστήματα που αφειδώς παρέχουν αλλά και μια προπαγανδιστική εκστρατεία πλανητικών διαστάσεων.

Σ’ αυτή τη βάση επιστρατεύονται και μια σειρά ιδεολογημάτων συγκάλυψης και εξωραϊσμού της πολιτικής τους. Ετσι προβάλλεται η άποψη πως πρόκειται για σύγκρουση του «δημοκρατικού κόσμου» με τα «αυταρχικά καθεστώτα». Το ότι προβάλλεται μια τέτοια άποψη από τη μεριά χωρών που εξέθρεψαν τον φασισμό μπορεί και να εκληφθεί και σαν ειρωνεία της ιστορίας. Το ότι και σήμερα σ’ αυτόν τον «δημοκρατικό κόσμο» συμπεριλαμβάνονται και ευάριθμα αυταρχικά, αναχρονιστικά και αντιδημοκρατικά καθεστώτα, μάλλον δεν πρέπει να εκπλήσσει.

Με την ίδια στόχευση προβάλλεται η διάκριση ανάμεσα σε «αναθεωρητικές» δυνάμεις και σε δυνάμεις που εκπροσωπούν τη σταθερότητα και την ειρήνη. Το ότι με τόσο απύθμενο θράσος μπορούν να λεν κάτι τέτοιο δυνάμεις που τα τελευταία μόνο χρόνια έχουν επέμβει στρατιωτικά και έχουν κομματιάσει και ματοκυλίσει σειρά χωρών με έναν και μόνο τρόπο μπορεί να εξηγηθεί.

Με το ότι η απόλυτη κυριαρχία τους στα ΜΜΕ και στο εν γένει «σύμπαν» της πληροφορίας τούς κάνει να θεωρούν ότι ο κυνισμός τους είναι διασφαλισμένος απέναντι στην αλήθεια.

Κατάπτυστα αλλά και αποκαλυπτικά

Με διασφαλισμένο αυτό το μονοπώλιο ευελπιστούν ότι θα λειτουργήσει και το νέο προπαγανδιστικό τέχνασμα που προσθέτουν στη φαρέτρα τους. Το διαχωρισμό ανάμεσα στον «πολιτισμένο κόσμο» και τον -όπως αφήνεται να εννοηθεί- «απολίτιστο».

Θα μπορούσε να θεωρηθεί σαν ένα ακόμη στοιχείο που μαζί με όλα τα άλλα συνθέτουν το «σώμα» της γενικότερης δυτικής προπαγανδιστικής εκστρατείας. Μόνο που θεωρώ πως έχει και μια σημαντική ιδιαιτερότητα. Αποτελεί ένα ιδεολόγημα που με ιδιαίτερα έντονο τρόπο αναδείχνει τη φιλοσοφία που κανοναρχεί τις αντιλήψεις αυτού του «πολιτισμένου» δυτικού κόσμου. Τις καταβολές που κουβαλούν αυτές οι αντιλήψεις. Το σε ποιους και με ποιον τρόπο απευθύνονται και με ποιους στόχους.

Πριν ωστόσο αναφερθώ σ’ αυτά, ας θ έσω κάποια ερωτήματα. Αλήθεια, με ποια κριτήρια επιχειρείται μια τέτοια διάκριση; Με ποιον τρόπο θα μπορούσε να προσμετρηθεί η συμβολή των διαφόρων πολιτισμών στην ιστορική διαδρομή της ανθρωπότητας ώστε να μπορούν να διαχωριστούν και να καταταγούν; Πόση θρασύτητα εκφράζει μια τέτοια ιερόσυλη διάκριση; Πόση περιφρόνηση απέναντι στους λαούς της γης καθρεφτίζει; Και πόσο πιο εξοργιστική όταν γίνεται από δυνάμεις που ο «πολιτισμός» τους οικοδομήθηκε πάνω στα λείψανα σειράς πολιτισμών που έχουν εξολοθρεύσει.

Η μήτρα του ρατσισμού

Στην αφετηρία και ως βάση μιας τέτοιας θρασύτητας βρίσκεται η μακροχρόνια κυριαρχία των δυνάμεων του δυτικού κόσμου. Των αποικιοκρατικών αρχικά, των καπιταλιστικών, ιμπεριαλιστικών στη συνέχεια. Μια κυριαρχία που διαμόρφωσε και εμπέδωσε αντιλήψεις ανωτερότητας αυτών των δυνάμεων. Ειδικότερα της λευκής φυλής και ακόμα πιο ειδικά των «λευκών» της Δύσης.

Των «αξιών» της, του «πολιτισμού» της απέναντι στους «καθυστερημένους» και «απολίτιστους». Της χριστιανικής θρησκείας την οποία έπρεπε να επιβάλλουν απέναντι στις άλλες κ.λπ. Και πάνω απ’ όλα την ανωτερότητα των αρχουσών της τάξεων απέναντι στην πλέμπα ακόμη και των ίδιων των δικών τους χωρών. Αυτές οι αντιλήψεις αποτελούν και τη μήτρα του ρατσισμού, είτε αυτός εμφανίζεται απροκάλυπτα είτε συγκαλυμμένα.

Οι «ιδιοκτήτες του κόσμου»

Στην ίδια βάση διαμορφώθηκε και μια αντίληψη «ιδιοκτησίας» του κόσμου από τη μεριά αυτών των δυνάμεων. Μια ιδιοκτησία που όφειλε να είναι σεβαστή από όλους και να θεωρείται αδιανόητη η αμφισβήτησή της από οποιαδήποτε πλευρά. Με βάση μια τέτοια αντίληψη θεωρούνταν αυτονόητο το «δικαίωμα» αυτών των δυνάμεων να αντιμετωπίζουν με την πιο σκληρή καταπίεση, με τον πιο βίαιο αλλά και αιματηρό τρόπο οποιαδήποτε τέτοια αμφισβήτηση.

Αυτή που εκδηλωνόταν από τη μεριά της εργατικής τάξης και γενικότερα των εργαζόμενων λαϊκών μαζών είτε αυτή εκφράζονταν ως διεκδίκηση δικαιωμάτων είτε με «ιερόσυλα» εγχειρήματα οικοδόμησης μιας κοινωνίας δικαίου. Αυτή που εμφανιζόταν από τη μεριά των καταληστευόμενων λαών όταν επιχειρούσαν να αποτινάξουν τα αποικιοκρατικά δεσμά, όταν διεκδικούσαν την ανεξαρτησία τους.

Αλλά ακόμη και από άλλες αναδυόμενες «αναθεωρητικές» δυνάμεις ένα ζήτημα που εμφανιζόταν είτε στο «εσωτερικό» αυτού του δυτικού κόσμου από δυνάμεις που αμφισβητούσαν τη διάταξη και «ιεραρχία» στα πλαίσιά του και που οδήγησε στους Α’ και Β’ Παγκόσμιους πολέμους.

Είτε -ακόμη «χειρότερα»- όπως συμβαίνει σήμερα από δυνάμεις που αναδύονται και διεκδικούν τη δική τους θέση και ρόλο στο παγκόσμιο ταμπλό. Εδώ βρισκόμαστε σήμερα.

Χρήσιμοι ηλίθιοι

Στόχος, όπως προαναφέρθηκε, η συσπείρωση των δυνάμεων της Δύσης. Ταυτόχρονα ο προσεταιρισμός όσων χωρών και άλλων δυνάμεων προθυμοποιούνται να προσδεθούν στο άρμα της Δύσης. Όχι βέβαια σαν ισότιμοι εταίροι αλλά σαν πεδία εκμετάλλευσης από τους κεφαλαιοκράτες της Δύσης. Σαν περιοχές διεύρυνσης των ζωνών κυριαρχίας των δυτικών ιμπεριαλιστών. Σαν πεδία διασποράς των πληγμάτων του αντιπάλου ώστε να δέχονται τα πλήγματα που αλλιώς θα κατευθύνονταν στις δυτικές μητροπόλεις.

Απ’ εκεί και πέρα και ως προς το αν και πώς αντιλαμβάνονται όλα αυτά οι άρχουσες τάξεις και οι πολιτικές ηγεσίες αυτών των χωρών, η απάντηση βρίσκεται στη φύση και τον χαρακτήρα τους.

Αποτελώντας δυνάμεις που ούτε μπορούν ούτε θέλουν να στηρίζονται σε λαούς που εκμεταλλεύονται και καταπιέζουν αναζητούν τη στήριξη σε διάφορους προστάτες είτε αυτούς είτε τους «άλλους». Σε κάθε περίπτωση ευελπιστώντας ότι θα βρεθούν στη «σωστή πλευρά της ιστορίας» και δεν θα αποτελέσουν τους αναλώσιμους των όποιων διακανονισμών γίνουν στην πορεία ανάμεσα στους ισχυρούς, όπως άλλωστε έχει συμβεί τόσες φορές.

Το γελοίον του πράγματος

Στο κλίμα λοιπόν που διαμορφώνεται τελευταία βλέπουμε να ξεπετάγονται στον αφρό διάφοροι παρακεντέδες και αν διαγωνίζονται ποιος θα πάρει καλύτερη θέση στο κάδρο του «πολιτισμένου κόσμου».

Ε, βέβαια! Αλλο να σε αντιμετωπίζει ο κόσμος σαν απολογητή του συστήματος, να εισπράττεις τη δυσπιστία και την ειρωνεία του και άλλο να σου δίνεται η ευκαιρία να ποζάρεις σαν υπερασπιστής αξιών, ιδανικών, πολιτισμού.

Ανθρωπάρια πρόθυμα να αρνηθούν την ταυτότητά τους πιθηκίζοντας αυτό που στο φτωχό τους μυαλό φαντάζονται ως «πολιτισμένο άτομο».
Οσφυοκάμπτες πολιτικοί, ορθώνουν το πολιτιστικό τους «ανάστημα» αγωνιώντας για το αν τα αφεντικά αντιληφθούν την παρουσία τους.
Σαπρόφυτα των καναλιών, που ανάθεμά με κι αν ξέρουν ποιος είναι ο Γκογκόλ λ.χ. αποφαίνονται περισπούδαστα για το χαμηλό πολιτιστικό επίπεδο της Ρωσίας (της Κίνας και οποιουδήποτε άλλου).
Δημοσιογραφικοί φελλοί που -πέραν των άλλων- δολοφονούν καθημερινά την ελληνική γλώσσα παραδίδουν με εξοργιστική θρασύτητα μαθήματα «πολιτισμού».
Καλλιτέχνες της συμφοράς προθυμοποιούνται να συμβάλλουν με τις «πολιτιστικές» τους ανησυχίες ανυποψίαστοι για τη ρηχότητα που αποκαλύπτουν.
Διανοούμενοι περιωπής σταθερά ανταμειβόμενοι με τις κάθε μορφής χορηγίες καταθέτουν το υποτιθέμενο κύρος τους στην υπηρεσία αυτής της κατάπτυστης επιχείρησης.

Υπάρχουν βέβαια και κάποιες εξαιρέσεις. Ανθρωποι με στοιχειώδη αυτοσεβασμό που αρνούνται να αποδεχτούν ότι η αντίθεση στη ρωσική εισβολή μπορεί να οδηγεί σε τέτοια επίπεδα «πολιτιστικής» παράνοιας ώστε να φτάνει μέχρι την απαγόρευση λ.χ. μιας παράστασης των μπαλέτων Μπολσόι ή ό,τι ανάλογο. Μόνο που οι δικές τους απόψεις δεν αποτελούν παρά φωνές βοώντων εν τη ερήμω της «πολιτιστικής» και συνολικότερης βαρβαρότητας που κυριαρχεί στους καιρούς μας.

Η υπαρκτή βαρβαρότητα

Επειδή περί αυτού ακριβώς πρόκειται. Αυτή η υστερία, αυτό που υπηρετεί δεν είναι ο πολιτισμός αλλά το ακριβώς αντίθετό του. Η βαρβαρότητα.

Αυτή που βιώνουμε καθημερινά, καθώς ακατάπαυστα εκπηγάζει σε άπειρες μορφές και από όλους τους αρμούς του κυρίαρχου στις μέρες μας καπιταλιστικού ιμπεριαλιστικού συστήματος.

Μιας βαρβαρότητας που ατμομηχανή της είναι οι ΗΠΑ αλλά με συνεργούς και συνυπεύθυνους το σύνολο των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων και των κολαούζων τους σε Δύση και Ανατολή.
Της επίθεσης ενάντια στην εργατική τάξη και συνολικά τις εργαζόμενες λαϊκές μάζες.
Της συρρίκνωσης έως καταργήσεων των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών τους δικαιωμάτων.
Της άγριας καταπίεσης και καταστολής που έρχεται να θωρακίσει την πολιτική της βαρβαρότητας.
Την καταστροφή του περιβάλλοντος σαν συνέπεια της αδηφάγας διάθεσης του κεφαλαίου και της τάσης για άμεσο μέγιστο δυνατό κέρδος.
Τη διάλυση των συστημάτων περίθαλψης και υγείας, την υιοθέτηση -στην πράξη- της επιλογής της «ανοσίας της αγέλης» απέναντι στη λαίλαπα της πανδημίας.
Τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις που κομματιάζουν χώρες και ματοκυλούν λαούς.
Την μετατροπή χωρών σε πεδία «δοκιμής» των οπλικών τους συστημάτων και των ανθρώπων τους σε κρέας για τα κανόνια.
Τα ανυπολόγιστα δεινά που φορτώνονται στους λαούς, τόσο σαν συνέπειες της οικονομικής κρίσης του συστήματος, όσο και των αναμετρήσεων ανάμεσα στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις.
Τα εκατομμύρια των θυμάτων, τα κύματα των προσφύγων, την επισιτιστική κρίση που βρίσκεται επί θύραις, την εξαθλίωση στην οποία οδηγούνται οι λαοί του κόσμου.
Αυτή είναι η πραγματική βαρβαρότητα που μαστίζει τις ζωές μας, με αυτήν έχουμε να αναμετρηθούμε.

Ενας «απολίτιστος»

Για την αντιγραφή ΒΣ